Dịch:
DS. Nguyễn Quang Việt
Nguồn: Nguồn:
Alison Blenkinsopp, Paul Paxton and John Blenkinsopp (2014). Symptoms in the
Pharmacy - A Guide to management of common illnesses 7th.
Say tàu xe gây ra do sự xung
đột của các luồng thông tin đến não, tại não trung tâm nôn nhận thông tin từ
mắt, đường tiêu hóa và hệ thống tiền đình ở tai. Các triệu chứng say tàu xe gồm
lợm giọng, đôi khi nôn mửa, tím tái và toát mồ hôi lạnh. Thường cha mẹ muốn
được các chuyên gia về sức khỏe tư vấn về cách phòng ngừa say tàu cho trẻ em hay
gặp vấn đề nhất. Mọi phương tiện giao thông như đường không, đường thủy và
đường bộ đều có thể sinh ra các triệu chứng say tàu xe. Phương pháp điều trị dự
phòng hiệu quả với thuốc OTC sẵn có được lựa chọn phù hợp với nhu cầu của mỗi người
bệnh.
Bạn cần biết những gì
|
Độ tuổi: trẻ sơ sinh, trẻ
em, người lớn
Tiền sử
Phương thức đi lại: xe hơi,
xe buýt, đường không, phà, vv...
Khoảng thời gian đi lại
Ý nghĩa các câu hỏi và câu trả lời
|
Độ tuổi
Say tàu xe thường hay gặp ở
trẻ nhỏ. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 2 năm tuổi hiếm khi bị say tàu xe vì vậy
thường không cần điều trị. Tỷ lệ mắc say tàu xe hình như giảm đáng kể theo độ
tuổi. Mặc dù vẫn có một số người lớn say tàu xe. Các sản phẩm thuốc phòng ngừa
say tàu xe rất đa dạng phù hợp với nhiều lứa tuổi. Vì vậy trong một gia đình có
một vài cháu nhỏ cần lựa chọn sản phẩm cẩn thận để có thể dùng một loại thuốc
điều trị được tất cả mọi trường hợp.
Tiền sử
Dược sĩ phải tìm hiểu chắc
chắn gia đình có các thành viên trước đây đã từng bị say tàu xe và có những
điều trị cần thiết cho họ.[2]
Phương thức và thời gian đi lại
Cần dự tính chi tiết cuộc
hành trình sẽ thực hiện. Ước tính khoảng thời gian đi đường sẽ giúp các dược sĩ
lựa chọn điều trị dự phòng. Thời gian trên tàu xe sẽ quyết định sử dụng các
loại thuốc phù hợp.
Khi đã bị nôn có rất ít thuốc
men hoặc điều trị có thể giúp cho người bị say tàu xe, do đó bất kỳ loại thuốc nào
dược sĩ đã khuyến cáo phải sử dụng đúng hướng dẫn trước khi hành trình để đạt
hiệu quả tối đa. Thực tế rất quan trọng là chính các bậc cha mẹ phải nắm được hiểu
biết để có thể đề phòng trước bị khi các triệu chứng say tàu xe. Nếu cuộc hành
trình kéo dài, có thể cần dùng thêm liều thuốc trước khi đi và lặp lại liều thuốc
đã khuyến cáo.
Dược sĩ có thể tư vấn các
kiến thức chung để giảm say tàu xe theo phương tiện đi lại sử dụng. Ví dụ, trẻ
em có khả năng giảm cảm nhận hoặc giảm say tàu xe nếu các cháu được nhìn ra
ngoài xe, vì vậy có thể kê cao chỗ ngồi của trẻ nhỏ cho phù hợp. Điều này có vẻ
hiệu quả trên thực tế và cho phép các con thấy gần với các đối tượng bên ngoài
xe. Khả năng tập trung vào đối tượng như vậy có thể giúp bộ não ổn định việc
thu nhận các thông điệp mâu thuẫn.
Đối
với bất kỳ phương tiện giao thông nào,
các trẻ này ít có khả năng bị các triệu chứng nếu các cháu được tiếp tục chơi với
các trò chơi của mình do đó trẻ đang tập trung vào một điều đã quen. Tuy nhiên
một lần nữa, có vẻ nhìn ra ngoài vào các đối tượng vẫn còn hữu ích và điều đó có
thể coi là một trò chơi đơn giản, ví dụ trò chơi “Tôi làm thám tử” tốt hơn so
với đọc sách trong lĩnh vực này. Trong thực tế, nhiều người bị say tàu xe, đọc sách
làm trầm trọng thêm cảm giác buồn nôn.
Ngoài ra để kiểm tra bất kỳ loại
thuốc kê đơn hoặc thuốc OTC hiện đang sử dụng, các dược sĩ cần phải hỏi về mọi
phương pháp điều trị say tàu xe đã sử dụng trong quá khứ và tìm hiểu mức độ
thành công hay thất bại của các phương pháp dùng thuốc và điều trị đã thực hiện.
Quản lý
Điều trị dự phòng
say tàu xe dùng thuốc OTC rất có hiệu quả và thường là người bệnh không cần
phải tới bác sỹ để thăm khám.
Hoạt tính kháng
acetylcholin được áp dụng để phòng say tàu xe đồng thời hình thành cơ sở điều
trị bằng thuốc kháng cholinergic (hyoscin)
và thuốc kháng histamin có tác dụng kháng cholinergic (cinnarizin và promethazin).
Thuốc kháng histamin
Thuốc kháng
histamin gồm cinnarizin, meclizin và promethazin. Tác dụng kháng acetylcholin
được cho là gây ra hiệu quả kháng histamin trong phòng ngừa say tàu xe. Các
loại thuốc này có khả năng gây buồn ngủ và promethazin
có nhiều tác dụng an thần nhất. Meclizin
và promethazin theoclat có thời gian tác
dụng dài nên hữu ích cho những chuyến đi dài các thuốc chỉ cần uống một lần mỗi
ngày. Cinnarizin và promethazin theoclat không nên dùng cho
trẻ em dưới 5 tuổi, trong khi meclizin
có thể cho những trẻ trên 2 năm tuổi. Các nhà sản xuất các sản phẩm thuốc có
chứa các hoạt chất này khuyến nghị tránh dùng cho phụ nữ mang thai.
Tác nhân anticholinergic
Chỉ thuốc kháng
acetylcholin hyoscin hydrobromid sử
dụng rộng rãi trong phòng chống say tàu xe, có thể cho trẻ em trên 3 tuổi. Thuốc
kháng cholinergic có thể có các tác dụng phụ như: gây buồn ngủ, nhìn mờ, khô
miệng, táo bón và bí tiểu. Mặc dù các thuốc này thường không chắc có các tác
dụng phụ như vậy ở liều sử dụng trong dạng thuốc OTC chống say tàu xe. Trẻ em
có thể cho dùng dạng viên ngậm vị ngọt để chống khô miệng.
Hyoscin: có thời gian tác dụng ngắn (01-03 giờ). Do đó phù hợp với
các hành trình ngắn và phải dùng 20 phút trước khi khởi hành. Thuốc kháng
cholinergic và thuốc kháng histamin có tác dụng kháng acetylcholin tránh dùng
cho người phì đại tuyến tiền liệt vì khả năng gây bí tiểu tiện, bệnh glaucom
góc đóng vì gây tăng nhãn áp.
Dược sĩ cần ghi
nhớ tác dụng phụ của thuốc kháng acetylcholin có thể tăng lên ở những người
bệnh đã dùng thuốc có tác dụng kháng acetylcholin như thuốc chống trầm cảm ba
vòng (amitriptylin), butyrophenon (haloperidol) và phenothiazin (chlorpromazin). Vì vậy dược sĩ phải xác
định được hiện nay người bệnh có đang dùng bất kỳ các loại thuốc nào đã đề cập không.
Bảng 2 tóm tắt liều khuyến cáo và thời gian có hiệu lực để thảo luận điều trị.
Phương pháp tiếp cận thay thế cho say
tàu xe
Gừng
Gừng đã được
sử dụng cho nhiều năm để chống say tàu xe. Thử nghiệm lâm sàng thấy có mâu
thuẫn trong điều trị say tàu xe. Không xác định được cơ chế tác dụng, nhưng gợi
ý là gừng tác động chính lên đường tiêu hóa thay vì tác động lên trung tâm nôn
ở não hoặc trên hệ thống tiền đình. Không có liều lượng gợi ý chính thức nhưng
một số sản phẩm độc quyền có thành phần chứa gừng có sẵn trên thị trường. Gừng
có có thể có giá trị cho người lái xe bị say tàu xe, vì không gây buồn ngủ và
có thể là lựa chọn giá trị khi sử dụng cho phụ nữ mang thai, những người cần
chống nôn không sử dụng được các thuốc kháng cholinergic và thuốc kháng
histamin. Gừng đã được chứng minh là có hiệu quả trong thử nghiệm nghiên cứu chống
buồn nôn và nôn khi mang thai (xem chương về sức khỏe của phụ nữ).
Vòng đeo tay tác dụng lên huyệt
Vòng tay đàn hổi
tạo áp lực lên một điểm xác định trên bên trong của cổ tay. Bằng chứng hiệu quả
không rõ ràng. Vòng tay này có thể hiệu quả cho người lái xe hoặc phụ nữ mang
thai.
Bảng 2 Điều
trị say tàu xe
Thành phần
|
Tuổi tối thiểu sử dụng (năm)
|
Liều trẻ em
|
Liều người lớn
|
Thời điểm dùng thuốc
đầu tiên liên quan đến hành trình
|
Liều khuyến cáo
khoảng thời gian (giờ)
|
Cinnarizin
|
5
|
15 mg
|
30 mg
|
2 giờ trước khi đi
|
|
Hyoscin
hydrobromid
|
3
|
3-4 tuổi: 75 μg
4-7 tuổi: 150 μg
7-12 tuổi: 150-300 μg
|
300 μg
|
20 phút trước khi đi
|
|
Meclozin
|
2
|
2-12 tuổi: 12.5 mg
|
25 mg
|
Tối hôm trước hay 1 giờ trước khi
đi
|
24
|
Promethazin
theoclat
|
5
|
5-10 tuổi: 12.5 mg
Trên 10 tuổi: 25 mg
|
25 mg
|
Tối hôm trước hay 1 giờ trước khi
đi
|
24
|
[1] Alison Blenkinsopp, Paul Paxton and John Blenkinsopp. Symptoms in the Pharmacy: A Guide to the
Management of Common Illness, Seventh Edition. John Wiley & Sons, Ltd.
Published 2014
[2] Theo trải nghiệm của bản thân tình trạng say
tàu xe còn phụ thuộc vào trạng thái sức khỏe. Khi còn trẻ tôi thường xuyên đi
công tác trên các phương tiện không tiện nghi nhưng không bị say xe. Tuy nhiên
khi có tuổi tôi đã ba lần bị say tàu xe trong đó có một lần khá nặng. Chú giải
của người dịch.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire