Tư vấn tại quầy thuốc: Mụn trứng cá

Mụn trứng cá

Dịch: DS. Nguyễn Quang Việt

Nguồn: Alison Blenkinsopp, Paul Paxton and John Blenkinsopp (2014). Symptoms in the Pharmacy - A Guide to management of common illnesses 7th.

Tỷ lệ mắc mụn trứng cá ở tuổi teen rất cao và ước tính hơn nửa số thanh thiếu niên lứa tuổi này bị mụn trứng cá ở nhiều mức độ khác nhau. Hầu hết người bị mụn trứng cá ban đầu đều tự điều trị. Mụn trứng cá nhẹ thường đáp ứng tốt khi sử dụng các phương pháp điều trị bằng các thuốc OTC. Mụn trứng cá có ảnh hưởng sâu sắc với người bệnh và dược sĩ phải ghi nhớ điều đó thậm chí cả các trường hợp mụn trứng cá nhẹ do bị coi là kém thẩm mỹ với tuổi teen. Mụn trứng cá từ trung bình đến nặng có thể là một vấn đề lớn và là một nguồn gây trầm cảm với nhiều thanh thiếu niên. Thông cảm với yêu cầu cần được giúp đỡ, cùng với lời mời trở lại và thông báo mức độ tiến triển, có thể cũng quan trọng như điều trị đã lựa chọn.

Bạn cần biết những gì

Độ tuổi Mức độ nghiêm trọng Nhẹ, trung bình, các vùng da bị ảnh hưởng nghiêm trọng, thời gian dùng thuốc Ý nghĩa các câu hỏi và câu trả lời

Độ tuổi

Mụn trứng cá thường xảy ra trong những năm tuổi teen, khởi đầu phổ biến hầu hết ở tuổi dậy thì, mặc dù có thể bắt đầu để xuất hiện trong một năm hoặc lâu hơn. Mụn trứng cá có thể tồn tại do bất cứ điều gì kéo dài từ một vài tháng đến vài năm. Khởi đầu ở tuổi dậy thì mụn trứng cá có thể tháng tiếp tục cho đến cuối tuổi teen hoặc thậm chí tới những năm đầu tuổi 20. Quá trình trao đổi hormon xảy ra ở tuổi dậy thì đặc biệt là tạo ra androgen, được cho là có liên quan tới nguyên nhân gây mụn trứng cá. Tăng keratin và bã nhờn sinh ra trong suốt thời thanh niên cũng được quy cho là các nhân tố góp phần quan trọng; Tăng lượng keratin dẫn đến tắc nghẽn các nang và hình thành những mụn trứng cá nhỏ. Mụn trứng cá nhỏ có thể phát triển thành thương tổn không viêm (comedon), có thể mở (mụn đầu đen) hoặc đóng (mụn đầu trắng) hoặc dẫn tới tổn thương có viêm (mụn, mụn nhú hoặc mụn mủ). Tiết bã nhờn quá mức tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, Propionibacterium acnes tham gia vào phát triển tổn thương viêm. Mụn trứng cá có thể vì vậy tự viêm hoặc không tự viêm.[1]

Lứa tuổi rất trẻ

Mụn trứng cá rất hiếm thấy ở trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh và bất kỳ những ca nào như vậy cần giới thiệu đến bác sĩ để thăm khám, do trong quá trình tiết androgen (sản xuất hormon) có thể gây nên u mụn chứng cá.

Lứa tuổi lớn hơn

Đối với người bệnh bị mụn trứng cá bắt đầu muộn hơn những năm tuổi teen, nguyên nhân khác cần phải cân nhắc gồm cả điều trị bằng thuốc (thảo luận dưới đây) và các yếu tố nghề nghiệp. Dầu và mỡ bôi trơn sử dụng tại nơi làm việc có thể gây nên mụn trứng cá và sẽ có giá trị để hỏi xem người bệnh có tiếp xúc với các tác nhân như vậy. Mụn trứng cá nặng lên ngay trước hoặc trong khi kinh nguyệt ở một số phụ nữ; điều này cho là do thay đổi ở mức progesteron.

Mức độ nghiêm trọng

Có thể khuyến cáo điều trị mụn trứng cá nhẹ bằng các thuốc OTC. Mụn trứng cá có thể mở (mụn đầu đen) hoặc đóng (mụn đầu trắng); bã nhờn ở mụn trứng cá đóng không thể lan tới bề mặt da. Các nút sừng (plug of keratin) ở gốc nang một mụn trứng cá, ban đầu màu trắng (mụn đầu trắng), sau này trở thành sẫm màu do tích tụ melanin (mụn đầu đen). Tuy nhiên bã nhờn vẫn được tạo ra, vì vậy gây ra sưng và mụm trứng cá cuối cùng vỡ ra, chảy ra các chất ở dưới bề mặt da. Các bã nhờn thoát ra gây phản ứng viêm; nếu đáp ứng không nghiêm trọng, sẩn đỏ nhỏ xuất hiện. Khám thấy nhiều mụn trứng cá nghiêm trọng hơn, viêm đỏ mụn trứng cá mủ, cần phải giới thiệu đến bác sĩ để điều trị thay thế như kháng sinh tại chỗ hoặc toàn thân.

Các vùng da bị ảnh hưởng

Các vùng da bị ảnh hưởng mụn trứng cá có thể gồm mặt, cổ, giữa ngực, lưng và vai, đó là tất cả các vùng da có nhiều tuyến bã nhờn. Trứng cá đỏ là tình trạng da đôi khi nhầm lẫn với mụn trứng cá (mảng sừng 3). Quá trình này thường xảy ra ở người trẻ tuổi và trung niên. Mụn trứng cá đỏ có đặc tính mẩn đỏ đặc trưng, sẩn và mụn trứng cá mủ. Thường chỉ có vùng da mặt bị ảnh hưởng.

Thời gian điều trị

Thông tin thu được cần xem xét cùng với yếu tố về thuốc (thuốc kê đơn hoặc thuốc OTC) thử dùng các loại thuốc đã có và các loại thuốc khác. Điều trị mụn trứng cá trong thời gian dài bằng một số chế phẩm thuốc OTC đã sử dụng chính xác mà không thành công cần giới thiệu đến bác sĩ.

Các dược sĩ nên thiết lập đặc tính của mọi điều trị đã thử và phương pháp sử dụng chữa bệnh. Sử dụng thuốc không phù hợp, ví dụ bôi thuốc không thường xuyên có thể ảnh hưởng đến thành công điều trị.

Thông tin về các liệu pháp hiện tại cũng quan trọng, vì mụn trứng cá đôi khi có thể do các loại thuốc gây ra: Lithium, phenytoin và progestogen, levonorgestrel và nor-ethisterone (có trong thuốc tránh thai kết hợp). Nếu mụn trứng cá bị nghi do điều trị bằng thuốc, người bệnh cần được tư vấn để nói điều này với bác sĩ của họ.

Khi nào khuyến bệnh nhân đi khám bác sỹ

Mụn trứng cá nặng Dùng thuốc không hiệu quả Nghi ngờ trứng cá do thuốc

Thời gian điều trị

Người bệnh bị mụn trứng cá nhẹ không đáp ứng điều trị trong vòng 8 tuần nên giới thiệu đến bác sĩ.

Quản lý

Có hàng chục loại sản phẩm bán trên thị trường để điều trị mụn trứng cá. Dược sĩ có thể lựa chọn hợp lý dựa trên kiến ​​thức về khả năng hiệu quả. Mục đích điều trị chung là loại bỏ nút nang để các chất bã nhờn có thể lưu thông tự do và giảm số lượng vi khuẩn trên da. Vì thế tác dụng điều trị cần giảm hình thành mụn trứng cá. Dạng thuốc hữu ích nhất là các loại thuốc bôi (dạng lỏng: nhũ dịch, hỗn dịch, kem thuốc, gel thuốc có các tá dược thân nước trong công thức bào chế), các loại kem thuốc và gel thuốc. Gel thuốc với cốt tá dược alcol khô nhanh có thể gây kích ứng. Những dạng bào chế này có cốt thân nước làm khô chậm hơn nhưng ít có khả năng gây kích ứng da. Kem dưỡng ẩm không gây mụn trứng cá có thể tốt nếu da bị khô do điều trị.

Benzoyl peroxid

Benzoyl peroxid có cả hoạt tính kháng khuẩn và chống mụn chứng cá và là dòng thuốc OTC đầu tiên điều trị mụn trứng cá có viêm hoặc không viêm. Hoạt tính kháng viêm có tác dụng ở mọi nồng độ. Hoạt tính chống mụn chứng cá thấp và có hiệu quả lớn nhất ở nồng độ cao hơn. Benzoyl peroxid có tác dụng làm bong lớp sừng làm tăng tốc độ thay thế tế bào da, giúp da bong vảy. Bôi thuốc đều đặn có thể có hiệu quả cải thiện các chứng cá nhẹ. Lúc đầu benzoyl peroxid thường có khả năng gây đỏ và đau nhức da và cần cảnh báo người bệnh về điều này (xem các quan điểm thực tiễn dưới đây). Điều trị nên bắt đầu với các sản phẩm 2,5% hoặc 5%, chuyển dần lên nồng độ 10% nếu cần thiết. Gel thuốc có thể hữu ích cho những người có làn da dầu và thuốc kem cho những người có da khô. Rửa sạch da bằng xà phòng nhẹ hoặc sản phẩm tẩy rửa, rửa lại bằng nước sạch trước khi bôi benzoyl peroxid có thể giúp giảm lượng bã nhờn trên da.

Benzoyl peroxid ngăn ngừa tổn thương mới hình thành chứ không phải là thu hẹp vùng da có mụn trứng cá. Bởi vậy cần bôi thuốc lên toàn bộ vùng da bị ảnh hưởng, không chỉ đối với mụn trứng cá riêng biệt và cần bôi đều nhất lên vùng da sau khi rửa sạch. Trong một vài ngày đầu sử dụng da có khả năng đỏ lên và cảm thấy hơi đau. Tiếp đến có thể đau nhức, khô và bong vảy. Cần cảnh báo tác dụng kích thích có thể xảy ra; Nếu không người bệnh có thể bỏ dở không tuân thủ điều trị.

Một cách giảm tấy đỏ và đau nhức da là bắt đầu với các chế phẩm có nồng độ thấp nhất và bôi kem thuốc, các loại thuốc bôi hoặc bôi một lượng tối thiểu gel thuốc và không bôi thường xuyên trong tuần đầu điều trị. Bôi thuốc một lần mỗi ngày hoặc cách ngày có thể thử trong một tuần và sau đó tần số sử dụng tăng lên hai lần mỗi ngày. Sau 2 hoặc 3 tuần có thể dùng các chế phẩm có nồng độ cao hơn. Nếu tác dụng kích ứng không cải thiện sau 1 tuần hoặc đau rất nặng hơn, nên ngưng sử dụng các sản phẩm.

Gây nhạy cảm

Thỉnh thoảng, mẫn cảm với benzoyl peroxid có thể xảy ra. Da bị tấy đỏ, viêm và đau và nên ngừng điều trị.

Gây tẩy trắng

Cần cảnh báo benzoyl peroxid có khả năng tẩy trắng quần áo và giường ngủ. Nếu dùng vào ban đêm, khăn trải gường trắng và áo gối trắng có tác dụng tốt nhất và có thể khuyên người bệnh mặc áo ngắn tay cũ hoặc áo sơ mi để giảm thiểu thiệt hại cho quần áo còn tốt. Tránh mắt, miệng và niêm mạc tiếp xúc với benzoyl peroxid.

Các chất có tác dụng làm bong lớp sừng

Các chất có tác dụng làm bong lớp sừng khác bao gồm kali quinolin hydroxy sulfat và acid salicylic. Các chất này là những phương pháp điều trị thứ hai.

Nicotinamid

Nicotinamid dùng ngoài có hoạt tính chống viêm nhẹ, cần bôi hai lần mỗi ngày. Có bằng chứng hạn chế về hiệu quả. Tác dụng phụ bao gồm tình trạng khô da và kích ứng. Có thể cần điều trị trong vài tuần để thấy hiệu quả đầy đủ.

Các chất kháng khuẩn

Rửa da bằng xà phòng có sẵn chứa chất khử trùng như chlorhexidin. Những sản phẩm này có thể có lợi với người bị mụn trứng cá nhờ tẩy dầu mỡ trên da và giảm các hệ vi khuẩn trên da. Có bằng chứng hiệu quả hạn chế.

Các quan điểm thực tiễn

Thông tin về mụn trứng cá cho các bé tuổi teen

Trang web này www.teenagehealthfreak.com là một nguồn thông tin hữu ích thiết thực cho thanh thiếu niên liên quan tới sức khỏe bao gồm cả mụn trứng cá. Cũng như giải thích những điều về mụn trứng cá và những phương pháp và thuốc có thể sử dụng để điều trị trứng cá, người sử dụng trang web có thể đọc thắc mắc của thanh thiếu niên về mụn trứng cá.

Chế độ ăn uống

Không có bằng chứng để liên quan chế độ ăn uống với mụn trứng cá, mặc nhiều người tin sô cô la và các loại thực phẩm nhiều chất béo gây ra mụn trứng cá hoặc làm cho chứng cá nặng hơn.

Ánh sáng mặt trời

Người ta thường tin tác dụng có lợi của ánh sáng mặt trời với mụn trứng cá, do tác dụng lột da mặt, giúp loại bỏ nang và làm khô da hay hiệu lực tẩy dầu mỡ của ánh sáng. Một tổng quan có hệ thống, hoặc đánh giá hệ thống (systematic reviews) về nội dung “còn đang thiếu bằng chứng thuyết phục trực tiếp về tác động tích cực của ánh sáng mặt trời có tác dụng và gây ảnh hướng tới mụn trứng cá”.

Thuốc kháng sinh

P. acnes kháng với thuốc kháng sinh đang tăng. Các dược sĩ lợi thế trong đảm bảo sử dụng chính xác phương pháp điều trị mụn trứng cá. Điều trị kháng sinh đường uống thường gồm tetracyclin (minocyclin thường sử dụng đề giảm bớt kháng thuốc, thuốc hấp thu tốt hơn và cần một liều duy nhất một lần mỗi ngày). Cần nhắc nhở người bệnh không ăn hoặc uống các sản phẩm sữa 1 giờ trước hoặc sau khi dùng kháng sinh. Cũng áp dụng cùng quy tắc đối với thuốc kháng acid hoặc các chế phẩm có chứa sắt. Bằng chứng gợi ý rằng thất bại trong điều trị kháng sinh trị mụn trứng cá trong quá khứ có thể do những mức cận lâm sàng của thuốc kháng sinh bởi vì sự chelat hóa các ion kim loại trong các sản phẩm sữa hoặc thuốc kháng acid. Erythromycin cũng sử dụng trong trị mụn trứng cá. Vi khuẩn kháng erythromycin hiện giờ khá cao, vì vậy có thể không có hiệu quả.

Sử dụng các kháng sinh tại chỗ thay thế cho kháng sinh uống nhưng không có hiệu quả như uống. Các kháng sinh dùng tại chỗ chỉ hữu ích trong mụn trứng cá bị viêm. Erythromycin sử dụng tại chỗ kết hợp với benzoyl peroxid hoặc kẽm (oxid) có thể giảm vi khuẩn kháng thuốc hơn chỉ điều trị đường uống.

Điều trị liên tục

Mụn trứng cá đáp ứng khá chậm với điều trị và có thể cần thời gian tới 6 tháng để đạt lợi ích tối đa. Điều đó thường được các nhà chuyên môn đồng ý.

---

[1] Alison Blenkinsopp, Paul Paxton and John Blenkinsopp. Symptoms in the Pharmacy: A Guide to the Management of Common Illness, Seventh Edition. John Wiley & Sons, Ltd. Published 2014

Tư vấn tại quầy thuốc: Say tàu xe và phòng ngừa

Say tàu xe và phòng ngừa [1]

Dịch: DS. Nguyễn Quang Việt

Nguồn: Nguồn: Alison Blenkinsopp, Paul Paxton and John Blenkinsopp (2014). Symptoms in the Pharmacy - A Guide to management of common illnesses 7th.

Say tàu xe gây ra do sự xung đột của các luồng thông tin đến não, tại não trung tâm nôn nhận thông tin từ mắt, đường tiêu hóa và hệ thống tiền đình ở tai. Các triệu chứng say tàu xe gồm lợm giọng, đôi khi nôn mửa, tím tái và toát mồ hôi lạnh. Thường cha mẹ muốn được các chuyên gia về sức khỏe tư vấn về cách phòng ngừa say tàu cho trẻ em hay gặp vấn đề nhất. Mọi phương tiện giao thông như đường không, đường thủy và đường bộ đều có thể sinh ra các triệu chứng say tàu xe. Phương pháp điều trị dự phòng hiệu quả với thuốc OTC sẵn có được lựa chọn phù hợp với nhu cầu của mỗi người bệnh.

Bạn cần biết những gì

Độ tuổi: trẻ sơ sinh, trẻ em, người lớn Tiền sử Phương thức đi lại: xe hơi, xe buýt, đường không, phà, vv... Khoảng thời gian đi lại Ý nghĩa các câu hỏi và câu trả lời

Độ tuổi

Say tàu xe thường hay gặp ở trẻ nhỏ. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 2 năm tuổi hiếm khi bị say tàu xe vì vậy thường không cần điều trị. Tỷ lệ mắc say tàu xe hình như giảm đáng kể theo độ tuổi. Mặc dù vẫn có một số người lớn say tàu xe. Các sản phẩm thuốc phòng ngừa say tàu xe rất đa dạng phù hợp với nhiều lứa tuổi. Vì vậy trong một gia đình có một vài cháu nhỏ cần lựa chọn sản phẩm cẩn thận để có thể dùng một loại thuốc điều trị được tất cả mọi trường hợp.

Tiền sử

Dược sĩ phải tìm hiểu chắc chắn gia đình có các thành viên trước đây đã từng bị say tàu xe và có những điều trị cần thiết cho họ.[2]

Phương thức và thời gian đi lại

Cần dự tính chi tiết cuộc hành trình sẽ thực hiện. Ước tính khoảng thời gian đi đường sẽ giúp các dược sĩ lựa chọn điều trị dự phòng. Thời gian trên tàu xe sẽ quyết định sử dụng các loại thuốc phù hợp.

Khi đã bị nôn có rất ít thuốc men hoặc điều trị có thể giúp cho người bị say tàu xe, do đó bất kỳ loại thuốc nào dược sĩ đã khuyến cáo phải sử dụng đúng hướng dẫn trước khi hành trình để đạt hiệu quả tối đa. Thực tế rất quan trọng là chính các bậc cha mẹ phải nắm được hiểu biết để có thể đề phòng trước bị khi các triệu chứng say tàu xe. Nếu cuộc hành trình kéo dài, có thể cần dùng thêm liều thuốc trước khi đi và lặp lại liều thuốc đã khuyến cáo.

Dược sĩ có thể tư vấn các kiến thức chung để giảm say tàu xe theo phương tiện đi lại sử dụng. Ví dụ, trẻ em có khả năng giảm cảm nhận hoặc giảm say tàu xe nếu các cháu được nhìn ra ngoài xe, vì vậy có thể kê cao chỗ ngồi của trẻ nhỏ cho phù hợp. Điều này có vẻ hiệu quả trên thực tế và cho phép các con thấy gần với các đối tượng bên ngoài xe. Khả năng tập trung vào đối tượng như vậy có thể giúp bộ não ổn định việc thu nhận các thông điệp mâu thuẫn.

Đối với bất kỳ phương tiện giao thông nào, các trẻ này ít có khả năng bị các triệu chứng nếu các cháu được tiếp tục chơi với các trò chơi của mình do đó trẻ đang tập trung vào một điều đã quen. Tuy nhiên một lần nữa, có vẻ nhìn ra ngoài vào các đối tượng vẫn còn hữu ích và điều đó có thể coi là một trò chơi đơn giản, ví dụ trò chơi “Tôi làm thám tử” tốt hơn so với đọc sách trong lĩnh vực này. Trong thực tế, nhiều người bị say tàu xe, đọc sách làm trầm trọng thêm cảm giác buồn nôn.

Ngoài ra để kiểm tra bất kỳ loại thuốc kê đơn hoặc thuốc OTC hiện đang sử dụng, các dược sĩ cần phải hỏi về mọi phương pháp điều trị say tàu xe đã sử dụng trong quá khứ và tìm hiểu mức độ thành công hay thất bại của các phương pháp dùng thuốc và điều trị đã thực hiện.

Quản lý

Điều trị dự phòng say tàu xe dùng thuốc OTC rất có hiệu quả và thường là người bệnh không cần phải tới bác sỹ để thăm khám.

Hoạt tính kháng acetylcholin được áp dụng để phòng say tàu xe đồng thời hình thành cơ sở điều trị bằng thuốc kháng cholinergic (hyoscin) và thuốc kháng histamin có tác dụng kháng cholinergic (cinnarizin và promethazin).

Thuốc kháng histamin

Thuốc kháng histamin gồm cinnarizin, meclizin và promethazin. Tác dụng kháng acetylcholin được cho là gây ra hiệu quả kháng histamin trong phòng ngừa say tàu xe. Các loại thuốc này có khả năng gây buồn ngủ và promethazin có nhiều tác dụng an thần nhất. Meclizin và promethazin theoclat có thời gian tác dụng dài nên hữu ích cho những chuyến đi dài các thuốc chỉ cần uống một lần mỗi ngày. Cinnarizin và promethazin theoclat không nên dùng cho trẻ em dưới 5 tuổi, trong khi meclizin có thể cho những trẻ trên 2 năm tuổi. Các nhà sản xuất các sản phẩm thuốc có chứa các hoạt chất này khuyến nghị tránh dùng cho phụ nữ mang thai.

Tác nhân anticholinergic

Chỉ thuốc kháng acetylcholin hyoscin hydrobromid sử dụng rộng rãi trong phòng chống say tàu xe, có thể cho trẻ em trên 3 tuổi. Thuốc kháng cholinergic có thể có các tác dụng phụ như: gây buồn ngủ, nhìn mờ, khô miệng, táo bón và bí tiểu. Mặc dù các thuốc này thường không chắc có các tác dụng phụ như vậy ở liều sử dụng trong dạng thuốc OTC chống say tàu xe. Trẻ em có thể cho dùng dạng viên ngậm vị ngọt để chống khô miệng.

Hyoscin: có thời gian tác dụng ngắn (01-03 giờ). Do đó phù hợp với các hành trình ngắn và phải dùng 20 phút trước khi khởi hành. Thuốc kháng cholinergic và thuốc kháng histamin có tác dụng kháng acetylcholin tránh dùng cho người phì đại tuyến tiền liệt vì khả năng gây bí tiểu tiện, bệnh glaucom góc đóng vì gây tăng nhãn áp.

Dược sĩ cần ghi nhớ tác dụng phụ của thuốc kháng acetylcholin có thể tăng lên ở những người bệnh đã dùng thuốc có tác dụng kháng acetylcholin như thuốc chống trầm cảm ba vòng (amitriptylin), butyrophenon (haloperidol) và phenothiazin (chlorpromazin). Vì vậy dược sĩ phải xác định được hiện nay người bệnh có đang dùng bất kỳ các loại thuốc nào đã đề cập không. Bảng 2 tóm tắt liều khuyến cáo và thời gian có hiệu lực để thảo luận điều trị.

Phương pháp tiếp cận thay thế cho say tàu xe

Gừng

Gừng đã được sử dụng cho nhiều năm để chống say tàu xe. Thử nghiệm lâm sàng thấy có mâu thuẫn trong điều trị say tàu xe. Không xác định được cơ chế tác dụng, nhưng gợi ý là gừng tác động chính lên đường tiêu hóa thay vì tác động lên trung tâm nôn ở não hoặc trên hệ thống tiền đình. Không có liều lượng gợi ý chính thức nhưng một số sản phẩm độc quyền có thành phần chứa gừng có sẵn trên thị trường. Gừng có có thể có giá trị cho người lái xe bị say tàu xe, vì không gây buồn ngủ và có thể là lựa chọn giá trị khi sử dụng cho phụ nữ mang thai, những người cần chống nôn không sử dụng được các thuốc kháng cholinergic và thuốc kháng histamin. Gừng đã được chứng minh là có hiệu quả trong thử nghiệm nghiên cứu chống buồn nôn và nôn khi mang thai (xem chương về sức khỏe của phụ nữ).

Vòng đeo tay tác dụng lên huyệt

Vòng tay đàn hổi tạo áp lực lên một điểm xác định trên bên trong của cổ tay. Bằng chứng hiệu quả không rõ ràng. Vòng tay này có thể hiệu quả cho người lái xe hoặc phụ nữ mang thai.

Bảng 2 Điều trị say tàu xe

Thành phần	Tuổi tối thiểu sử dụng (năm)	Liều trẻ em	Liều người lớn	Thời điểm dùng thuốc đầu tiên liên quan đến hành trình	Liều khuyến cáo khoảng thời gian (giờ)
Cinnarizin	5	15 mg	30 mg	2 giờ trước khi đi
Hyoscin hydrobromid	3	3-4 tuổi: 75 μg 4-7 tuổi: 150 μg 7-12 tuổi: 150-300 μg	300 μg	20 phút trước khi đi
Meclozin	2	2-12 tuổi: 12.5 mg	25 mg	Tối hôm trước hay 1 giờ trước khi đi	24
Promethazin theoclat	5	5-10 tuổi: 12.5 mg Trên 10 tuổi: 25 mg	25 mg	Tối hôm trước hay 1 giờ trước khi đi	24

---

[1] Alison Blenkinsopp, Paul Paxton and John Blenkinsopp. Symptoms in the Pharmacy: A Guide to the Management of Common Illness, Seventh Edition. John Wiley & Sons, Ltd. Published 2014

[2]  Theo trải nghiệm của bản thân tình trạng say tàu xe còn phụ thuộc vào trạng thái sức khỏe. Khi còn trẻ tôi thường xuyên đi công tác trên các phương tiện không tiện nghi nhưng không bị say xe. Tuy nhiên khi có tuổi tôi đã ba lần bị say tàu xe trong đó có một lần khá nặng. Chú giải của người dịch.

Tư vấn tại quầy thuốc: Thuốc tránh thai khẩn cấp

Thuốc tránh thai khẩn cấp (thuốc tránh thai khẩn cấp chứa nội tiết)[1]

Dịch: DS. Nguyễn Quang Việt

Nguồn: Nguồn: Alison Blenkinsopp, Paul Paxton and John Blenkinsopp (2014). Symptoms in the Pharmacy - A Guide to management of common illnesses 7th.

Đáp ứng yêu cầu sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp dược sĩ cần có kỹ năng giao tiếp tế nhị. Nên tạo các điều kiện tư vấn riêng biệt và có khu vực hoặc phòng tư vấn rộng rãi và thuận tiện hơn sẽ cải thiện yêu cầu tư vấn này. Phải rất thận trọng trong sử dụng từ ngữ khi trao đổi với khách hàng. Khoảng 20% phụ nữ sẽ tới nhà thuốc khác chứ không phải nhà thuốc họ thường xuyên đến vì muốn giữ kín danh tính.

Những gì bạn cần biết

Lứa tuổi Tại sao cần thuốc tránh thai khẩn cấp? Xác nhận đã có quan hệ tình dục không được bảo vệ hoặc đã thất bại trong các biện pháp tránh thai. Khi nào có quan hệ tình dục không được bảo vệ hay các biện pháp tránh thai thất bại? Người phụ nữ có thể đã có thai không? Các loại thuốc khác đang dùng

Ý nghĩa của câu hỏi và câu trả lời

Lứa tuổi

Có thể cung cấp thuốc tránh thai khẩn cấp như thuốc OTC theo danh mục thuốc chỉ bán ở nhà thuốc (P[2] medicine) cho phụ nữ từ 16 tuổi trở lên. Đối với các cháu gái dưới 16 tuổi dược sĩ có thể giới thiệu tới phòng khám hoặc trung tâm dịch vụ kế hoạch hóa gia đình. Theo quy định của Cơ quan Dịch vụ Y tế Quốc gia (National Health Service)[3], nhà thuốc có thể cung cấp thuốc tránh thai khẩn cấp theo một bộ văn bản pháp lý hướng dẫn (Patient Group Direction-PGD gọi tắt là văn bản hướng dẫn-VBHD). Theo các VBHD một số cơ sở y tế gồm cả các nhà thuốc cộng đồng được phép cung cấp thuốc tránh thai khẩn cấp cho các em gái dưới 16 tuổi.[4]

Tại sao cần thuốc tránh thai khẩn cấp

Những nguyên nhân phổ biến nhất cần đến thuốc tránh thai khẩn cấp gồm thất bại trong phương pháp tránh thai màng ngăn (rách bao cao su), quên uống thuốc tránh thai và có quan hệ tình dục không được bảo vệ. Khi khách hàng quên uống thuốc dược sĩ nên hướng dẫn họ làm theo các khuyến cáo của Đơn vị Hiệu quả Lâm sàng (Clinical Effectiveness Unit), Khoa Kế hoạch Gia đình và Chăm sóc sức khỏe Sinh sản (Faculty of Family Planning and Reproductive Health Care), Đại học Sản Phụ Hoàng gia (Royal College of Obstetricians and Gynaecologists).

(Hướng dẫn Tránh thai Khẩn cấp: Cập nhật 01/2012 tại trang web của Đơn vị Hiệu quả Lâm sàng, Khoa Kế hoạch Gia đình và Chăm sóc Sức khỏe Sinh sản (KGCSS), Đại học Sản Phụ Hoàng gia www.ffprhc.org.uk).

Khuyến cáo của KGCSS sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp (2012)
Biện pháp tránh thai đang áp dụng	Tình huống có thể gây có thai
Thuốc kết hợp	Nếu quên hai viên thuốc tránh thai có hoạt chất ethinyl estradiol trở lên trong tuần đầu tiên dùng vỉ thuốc (từ 1 tới 7 ngày bắt đầu uống thuốc) và có quan hệ tình dục không được bảo vệ trong một tuần hoặc không sử dụng thuốc trong tuần này.
Thuốc tránh thai chỉ có progestogen (Progestogen Only Pill) [5]	Nếu quên một hoặc nhiều viên thuốc tránh thai có hoạt chất có progestogen trên 3 giờ hoặc muộn hơn (trên 12 giờ desogestrel) và có quan hệ tình dục không được bảo vệ sau 2 ngày quên thuốc.
Thuốc tránh thai chỉ có progestogen dạng tiêm	Nếu quên tiêm thuốc tránh thai (trên 14 tuần kể từ lần tiêm trước với thuốc tiêm hoạt chất medro-xyprogestero acetat hoặc trên 10 tuần với thuốc tiêm hoạt chất norethisteron enanthat) và có quan hệ tình dục không được bảo vệ
Phương pháp màng ngăn	Nếu thất bại trong phương pháp tránh thai màng ngăn

Khi quan hệ tình dục không được bảo vệ hoặc thất bại trong tránh thai

Cần phải dùng thuốc tránh thai khẩn cấp trong vòng 72 giờ khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ. Càng dùng thuốc sớm hiệu quả càng cao. Nếu quan hệ tình dục không được bảo vệ diễn ra từ 72 giờ đến 5 ngày trước đó, người phụ nữ có thể phải đặt vòng tránh thai (Intrauterine Device) như một phương pháp tránh thai khẩn cấp.[6]

Các yêu cầu này đôi khi dẫn tới việc mua thuốc tránh thai khẩn cấp để sử dụng sau (khi đi du lịch). Điều này sẽ để cập tới ở phần dưới đây.

Có thể người phụ nữ đã có thai không?

Bất cứ khi nào khách hàng có quan hệ tình dục không được bảo vệ trong mọi giai đoạn của chu kỳ kinh nguyệt hiện tại đều cần quan tâm. Hãy hỏi khách hàng về chu kỳ kinh nguyệt có sớm hơn hoặc muộn hơn bình thường không. Nếu nghi ngờ dược sĩ có thể đề nghị người phụ nữ tiến hành thử thai (dùng que thử thai). Thuốc tránh thai khẩn cấp không có hiệu quả nếu người phụ nữ đã mang thai. Không có bằng chứng thuốc tránh thai khẩn cấp có hại cho thai nhi.

Thuốc tránh thai khẩn cấp tương tác với các loại thuốc khác đang dùng

Các thuốc tác động tới men gan có khả năng làm tăng chuyển hóa levonorgestrel do đó làm giảm hiệu quả thuốc. Những phụ nữ đang uống các loại thuốc sau đây cần tìm biện pháp tránh thai khẩn cấp khác thay cho dùng thuốc tránh thai khẩn cấp:

Nhóm thuốc chống co giật (carbamazepin, phenytoin, primidon, phenobarbital)

Rifampicin, rifabutin và griseofulvin

Ritonavir, Hypericum perforatum St John’s wort[7]

Tương tác giữa ciclosporin và levonorgestrel: progestogen ức chế chuyển hóa ciclo-sporin và dẫn tới tăng nồng độ thuốc. Nên tư vấn kỹ cho phụ nữ muốn dùng thuốc tránh thai khẩn cấp đang dùng ciclosporin.

Các giai đoạn điều trị

Phải sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp trong vòng 72 giờ sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ.

Khi nào nên khuyên bệnh nhân đi khám bác sĩ

Dưới 16 tuổi Trên 72 giờ sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ Dùng một loại thuốc tương tác với thuốc tránh thai khẩn cấp Các yêu cầu sử dụng trong tương lai

Quản lý

Liều lượng

Thuốc tránh thai khẩn cấp Levonorgestrel dùng một lần một viên 1,5 mg sử dụng càng sớm càng tốt sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ.

Tác dụng phụ

Buồn nôn tác dụng phụ hay gặp nhất, xảy ra ở khoảng 14% phụ nữ trong các thử nghiệm lâm sàng với thuốc tránh thai khẩn cấp levonorgestrel. Số phụ nữ thực sự bị nôn chỉ dưới (1%). Mặc dù ít khả năng bị nôn, hấp thụ levonorgestrel có thể bị ảnh hưởng nếu bị nôn trong vòng 3 giờ sau khi dùng thuốc. Cần uống thêm một liều thuốc càng sớm càng tốt.

Những phụ nữ nào không nên dùng thuốc tránh thai khẩn cấp

Giấy phép lưu hành thuốc P khuyên không dùng thuốc cho phụ nữ đang mang thai (vì không tác dụng), những người bị rối loạn chức năng gan nặng hoặc có rối loạn hấp thu nặng (bệnh Crohn).

Lời khuyên khi cung cấp thuốc tránh thai khẩn cấp

1 Dùng thuốc càng sớm càng tốt.

2 Khoảng 1/7 số phụ nữ cảm thấy buồn nôn sau khi uống thuốc tránh thai khẩn cấp levonorgestrel nhưng chỉ có 1 % thực sự bị nôn.

3 Nếu bị nôn trong vòng 3 giờ sau khi uống thuốc, cần phải uống lại liều thuốc khác.

4 Chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo có thể sớm hơn hoặc muộn hơn bình thường. Nếu kinh nguyệt ít hơn, ngắn hơn hoặc nhiều hơn 3 ngày so với bình thường, người phụ nữ cần phải đi khám chuyên khoa, bác sĩ hoặc nhân viên y tế ở khoa sản phụ hoặc trung tâm kế hoạch gia đình sẽ khám và làm xét nghiệm chẩn đoán thai để xác định tình trạng có thai.

5 Nếu người phụ nữ uống thuốc tránh thai phối hợp (Combined Oral Contraceptive), nên sử dụng bao cao su và tiếp tục uống thuốc tránh thai liên tục 7 ngày.

6 Thuốc tránh thai khẩn cấp không bảo vệ người sử dụng phòng tránh được các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục.

Quan điểm thực hành

1 Ở nhiều khu vực các VBHD trao quyền cho dược sĩ được cung ứng thuốc tránh thai khẩn cấp theo hướng dẫn của Cơ quan Dịch vụ Y tế Quốc gia. Cơ quan Dịch vụ Y tế Quốc gia ban hành các VBHD cho phép phụ nữ được tự do mua thuốc tránh thai khẩn cấp không phải theo quy định trong giấy phép lưu hành sản phẩm OTC (cháu gái dưới 16 tuổi) và một số phụ nữ gặp khó khăn liên quan đến chi phí bảo hiểm y tế khi sử dụng loại thuốc OTC này (khoảng £ 25) tiếp cận nhanh hơn với các loại thuốc tránh thai khẩn cấp. Dược sĩ được phép cung ứng theo các VBHD phải thực hiện theo một phác đồ điều trị quy định chặt chẽ và phải tiến hành theo SOP.

Ở một số khu vực danh mục thuốc trong VBHD cho nhà thuốc có acetat ulipristal (UPA, EllaOne®), thuốc tác dụng đối kháng chọn lọc trên thụ thể progesteron, phong bế hoạt tính progestogen có tác dụng tránh thai tới 5 ngày (120 giờ) sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ. Ulipristal có hiệu quả hơn so với levo-norgestrel ở phụ nữ có chỉ số trọng lượng cơ thể và chiều cao (Body Mass Index) trên 30 và với phụ nữ trong thời gian dễ thụ thai (thời kỳ rụng trứng). Khác biệt giữa ulipristal và levonorgestrel ở tương tác thuốc.[8]

2 Dược sĩ cần nắm thông tin về các trung tâm dịch vụ kế hoạch hóa gia đình tại địa phương, giờ phục vụ của các trung tâm này để có thể tham khảo nếu có khách hàng không phù hợp với điều kiện cung ứng thuốc tránh thai khẩn cấp có nội tiết tố được phép bán tại nhà thuốc (thuốc tránh thai khẩn cấp thuộc nhóm P) dược sĩ có thể tư vấn cho khách hàng. Hiểu biết về các trung tâm dịch vụ tại địa phương rất quan trọng giúp việc tư vấn đầy đủ các thông tin thường xuyên về phương pháp tránh thai và các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục cho những khách hàng mong muốn nhận được những điều hữu ích về sức khỏe sinh sản và tình dục lành mạnh.

4 Đối với việc cấp trước thuốc tránh thai khẩn cấp, Khoa Kế hoạch Gia đình và Chăm sóc Sức khỏe Sinh sản, Đại học Sản Phụ Hoàng gia hướng dẫn các nhân viên y tế có thể xem xét việc cung cấp sẵn này trên cơ sở riêng biệt cho những phụ nữ có nguy cơ (phụ nữ sử dụng phương pháp tránh thai màng ngăn hoặc đi du lịch nước ngoài). Tuy nhiên các nghiên cứu cho thấy phụ nữ có thể cảm thấy miễn cưỡng khi được hỏi về việc cấp trước thuốc tránh thai khẩn cấp do những lo ngại tới việc bị phán xét và do đó Khoa Kế hoạch Gia đình và Chăm sóc Sức khỏe Sinh sản, Đại học Sản Phụ Hoàng gia khuyến cáo nhân viên y tế nên chủ động hơn trong việc thông tin về sử dụng của tránh thai khẩn cấp cho các phụ nữ. Hiệp hội Dược phẩm Hoàng Gia Vương Quốc Anh (Royal Pharmaceutical Society) hướng dẫn nếu phải đối mặt với một yêu cầu cung ứng trước thuốc tránh thai khẩn cấp dược sĩ nên sử dụng khả năng chuyên môn để ra quyết định lâm sàng phù hợp với việc cung cấp. Hiệp hội Dược phẩm Hoàng Gia gợi ý:

Từ chối yêu cầu cấp lại để dùng về sau thuốc tránh thai khẩn cấp và tư vấn cho khách hàng tìm kiếm các phương pháp tránh thai đáng tin cậy hơn miễn là nhắc nhở đảm bảo mọi sử dụng tiềm tàng thuốc tránh thai khẩn cấp an toàn, hiệu quả, hợp lý.

Hiệp hội đề xuất đưa vào tư vấn những điểm sau đây:

(a) Đọc lại tờ hướng dẫn sử dụng thuốc trước khi dùng sản phẩm để đảm bảo thuốc tránh thai khẩn cấp vẫn còn thích hợp với bạn.

(b) Hiệu quả thuốc tránh thai khẩn cấp (levonorgestrel) giảm dần theo thời điểm sử dụng và sẽ chỉ có hiệu quả nếu sử dụng trong vòng 72 giờ (3 ngày) khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ hay các phương pháp tránh thai bị thất bại.

(c) Đặt vòng tránh thai có thể có hiệu quả tới 120 giờ (5 ngày) sau khi quan hệ tình dục không được bảo vệ hoặc trong vòng 5 ngày kể từ ngày rụng trứng dự kiến.

(d) Thuốc tránh thai khẩn cấp chống chỉ định với phụ nữ có thai. Nếu bạn có quan hệ tình dục không được bảo vệ trên 72 giờ trước và xẩy ra từ kỳ kinh trước của bạn, bạn có thể đã có thai và sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp sẽ không có hiệu quả. Hãy tham khảo ý kiến ​​bác sĩ hoặc dược sĩ của bạn để được tư vấn.

Trong một thử nghiệm tiếp cận rộng hơn với thuốc tránh thai khẩn cấp trên 2000 phụ nữ, được cấp trước thuốc ở nhà có nhiều khả năng sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp khi cần thiết không thấy có ảnh hưởng tới sử dụng biện pháp tránh thai thường xuyên hoặc làm tăng hành vi tình dục có nguy cơ cao.

Thuốc tránh thai khẩn cấp trong thực hành

Ca lâm sàng 1

Bạn nhận ra một khách hàng thường xuyên tới nhà thuốc nói chuyện với dược sĩ. Người phụ nữ cảm thấy cần dùng thuốc tránh thai khẩn cấp và bạn mời khách hàng tới khu vực tư vấn riêng biệt ở nhà thuốc. Khi hỏi bạn biết khách hàng sử dụng thuốc tránh chỉ có progestogen nhưng sẽ đi công tác vào đầu tuần này và quên uống một viên vì không mang theo vỉ thuốc. Theo thông tin trên tờ hướng dẫn khách hàng phải áp dụng biện pháp tránh thai khác trong 7 ngày. Đêm qua khách hàng có quan hệ tình dục và không dùng bao cao su. Khách không dùng bất cứ loại thuốc nào khác cũng như mọi loại thuốc thảo dược ngoài sử dụng thuốc tránh thai. Kỳ kinh gần đây bình thường và không có thêm quan hệ tình dục không được bảo vệ.

Quan điểm của dược sĩ

Nhiều phụ nữ yêu cầu thuốc tránh thai khẩn cấp có độ tuổi từ 20 đến 30 và sử dụng thường xuyên các biện pháp tránh thai nhưng đã có một sai sót nào đó. Người phụ nữ này cần phải dùng thuốc tránh thai khẩn cấp và dược sĩ có thể sử dụng các thông tin trong tờ hướng dẫn sử dụng để tư vấn cho khách hàng về thời gian dùng thuốc và phải làm gì nếu bị tác dụng. Các dược sĩ cũng có thể cung cấp bao cao su hoặc thuốc diệt tinh trùng và khuyên tăng cường tiếp tục dùng các phương pháp tránh thai khác cho đến khi dùng đủ 7 ngày liên tục thuốc tránh thai chỉ có progestogen.

Quan điểm của bác sĩ

Cách tiếp cận của dược sĩ hợp lý. Có khả năng dễ thực hiện tư vấn hơn vì các dược sĩ đã có một mối quan hệ chuyên môn với người bệnh và sẽ dễ dàng hơn với người bệnh muốn tìm nơi đầu tiên nhận được lời khuyên. Sẽ có ích cho khách hàng khi muốn xem xét liệu có phù hợp với thuốc tránh thai chỉ có progestogen và cho dù trước đó khách hàng có quên uống thuốc. Khách hàng có thể được tư vấn đến bác sĩ kê đơn theo dõi các vấn đề liên quan.

Ca lâm sàng 2

Khoảng 16 giờ 30 một chiều thứ bảy một cô gái trẻ bước vào nhà thuốc, yêu cầu nhân viên bán hàng tư vấn sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp và được giới thiệu đến gặp bạn (dược sỹ phụ trách). Bạn mời khách hàng đến khu vực tư vấn ở nhà thuốc khi trao đổi bạn biết khách hàng có quan hệ với bạn trai lần đầu tiên đêm qua và không áp dụng các biện pháp tránh thai. Khách hàng không dùng bất cứ loại thuốc hoặc mọi loại thảo dược nào khác. Khách hàng có chu kỳ kinh nguyệt khá đều khoảng 30 ngày. Bạn đoán người khách có thể dưới 16 tuổi.

Quan điểm của dược sĩ

Cô gái này có quan hệ tình dục không được bảo vệ trong khoảng 12-18 giờ trước. Nếu dưới 16 tuổi mua thuốc tránh thai khẩn cấp ở nhà thuốc không phù hợp các điều khoản trong giấy phép sản phẩm và dược sĩ có thể hỏi tuổi khách hàng. Một số nhà thuốc có thể cung cấp thuốc tránh thai khẩn cấp theo quy định của Cơ quan Dịch vụ Y tế Quốc gia đối với người dưới 16 tuổi thông qua một VBHD cụ thể. Nếu ở khu vực không có VBHD phù hợp, dược sĩ sẽ phải xem xét các phương pháp tiếp cận khác có sẵn. Trung tâm walk-in[9], các thày thuốc trung tâm đang ngoài giờ làm việc hoặc Khoa Tai nạn và Cấp cứu có thể vẫn tiếp cận được và khoảng thời gian sử dụng ulipristal đến 120 giờ, do đó hẹn gặp lại khách hàng vào ngày thứ hai để tiếp cận thuốc vẫn nằm trong phạm vi an toàn. Nếu tất cả những phương cách khác không khả thi, dược sĩ phải cân nhắc lợi ích và rủi ro tham khảo việc cung ứng thuốc không phù hợp các điều khoản của giấy phép lưu hành sản phẩm OTC. Trong khi thời gian bắt đầu phải dùng thuốc trong vòng 72 giờ sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ, dùng càng sớm thuốc tránh thai khẩn cấp càng có hiệu quả. Dược sĩ phải khéo léo đề nghị khách hàng có thể được tư vấn về các biện pháp tránh thai thường xuyên và thảo luận xem khách hàng có muốn được các thày thuốc đa khoa hoặc các trung tâm dịch vụ kế hoạch hóa gia đình tại địa phương tư vần về điều này không.

Quan điểm của bác sĩ

Việc tham khảo phụ thuộc chính vào tuổi tác của khách hàng, có thể khó khăn khi xác định tuổi và có hay không VBHD tại địa phương cho phép thực hiện điều này. Một trong những vấn đề ở đây là ngày, giờ thực hiện. Không chắc các trung tâm dịch vụ kế hoạch hóa gia đình ở địa phương mở cửa vào cuối ngày thứ bảy. Khách hàng có thể phải đợi đến thứ hai, nhưng như vậy có thể sát tới thời hạn cuối cùng 72 giờ có hiệu quả đối với levonorgestrel mặc dù vẫn hiệu quả đối với ulipristal. Sẽ tốt hơn khi dùng thuốc tránh thai khẩn cấp càng sớm càng tốt. Phương án tối ưu đối với khách hàng là gọi điện thoại cho người trực dịch vụ của thày thuốc. Điều này có thể có thể thực hiện tại các nhà thuốc và khách hàng có thể thảo luận về những gì cần làm với nhân viên trực của thày thuốc hoặc điều dưỡng viên tại đó. Nếu khách hàng thực sự dưới 16 tuổi, bác sĩ phải khuyến khích cô bé nói sự thực với cha mẹ. Theo hướng dẫn Hội đồng Y khoa Bác sỹ Gia đình các bác sĩ trong hệ thống này có thể kê thuốc tránh thai cho những các bé gái dưới 16 tuổi không cần có sự đồng thuận hoặc hiểu biết của cha mẹ, miễn là:

(a) Khách hàng hiểu tất cả các khía cạnh tư vấn và những điều liên quan.

(b) Bạn không thể thuyết phục những người trẻ tuổi nói với cha mẹ họ hoặc cho phép bạn nói với cha mẹ họ.

(c) Trong mối quan hệ giữa các biện pháp tránh thai và các bệnh lây truyền qua đường tình dục, những người trẻ rất có khả năng đã có quan hệ tình dục hoặc không được điều trị các chứng bệnh này.

(d) Sức khỏe thể chất và tinh thần của họ có khả năng bị tổn thương trừ khi họ nhận được tư vấn hoặc điều trị như vậy.

(e) Điều có lợi ích nhất đối với người trẻ tuổi là nhận được tư vấn và điều trị không cần cho cha mẹ họ biết hoặc sự đồng thuận từ cha mẹ họ.

Ca lâm sàng 3

Một phụ nữ muốn mua thuốc tránh thai khẩn cấp tìm đến nhà thuốc của bạn. Khách hàng nghĩ có thể đã mang thai vì 2 ngày trước quên uống một viên thuốc tránh thai kết hợp (Oral Contraceptive Pill) trong tuần thứ hai theo chỉ dẫn trên vỉ thuốc. Biệt dược thuốc cô uống chứa 20 microgam ethinyloestradiol. Khách hàng có quan hệ tình dục đêm qua. Kinh nguyệt gần đây bình thường.

Quan điểm của dược sĩ

Hướng dẫn của Khoa Kế hoạch Gia đình nói rõ không cần dùng thuốc tránh thai khẩn cấp trừ khi người phụ nữ quên uống hai hoặc nhiều viên thuốc trong tuần đầu tiên dùng thuốc tránh thai thông thường. Người phụ nữ nên sử dụng một biện pháp tránh thai khác như bao cao su cho đến khi dùng đủ thuốc 7 ngày liên tục. Nếu khách hàng tiếp tục quan tâm và vẫn muốn dùng thuốc tránh thai khẩn cấp, dược sĩ có thể cung cấp thuốc vì không có vấn đề mất an toàn. Thời gian kỳ kinh tiếp theo có thể bị biến đổi. Các dược sĩ cũng nên gợi ý khách hàng mua thêm bao cao su và thuốc diệt tinh trùng.

Quan điểm của bác sĩ

Tư vấn của dược sĩ hợp lý. Sẽ hữu ích cho khách hàng nếu biết được các vấn đề tương tự đã xảy ra trước đó. Khách hàng có thể được tư vấn những điều có lợi nhờ thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia tư vấn tại phòng khám kế hoạch hóa gia đình và tránh thai dù có quyết định dùng thuốc tránh thai khẩn cấp ở thời gian này hay không.

Ca lâm sàng 4

Một khách hàng tới nhà thuốc kể lại: “Tuần trước tôi đi du lịch Nam Mỹ với bạn trai 6 tháng vào thời gian nghỉ phép trong năm. Chúng tôi đã sử dụng bao cao su nhưng tôi lo lắng khi một viên thuốc bị hỏng trong khi chúng tôi đi dã ngoại. Vì vậy, tôi đến nhà thuốc hỏi mua thuốc tránh thai khẩn cấp. Tôi không muốn đến bác sĩ khám bệnh”.

Người phụ nữ này đang thuốc hỏi mua thuốc tránh thai khẩn cấp ở nhà thuốc. Sử dụng biểu đồ dưới đây và ra quyết định theo hiểu biết chuyên môn của bạn để đáp ứng yêu cầu khách hàng.

Tiềm ẩn nguy hại cho người bệnh do không được cung cấp

Tiềm ẩn nguy cho người bệnh do được cung cấp

Lợi ích tiềm năng cho người bệnh do được cung cấp

Hậu quả đối với dược sĩ do cung cấp hoặc không cung cấp

Tôi sẽ làm gì nếu người bệnh là tôi hoặc chồng tôi hoặc mẹ tôi hoặc con tôi? Quyết định này có khác với một quyết định tôi đã ảnh hưởng tới người bệnh? Tại sao?

---

[1] Alison Blenkinsopp, Paul Paxton and John Blenkinsopp, Symptoms in the Pharmacy: A Guide to the Management of Common Illness, Seventh Edition 2014, John Wiley & Sons, Ltd. Published

[2] Nhóm thuốc không kê đơn chỉ bán ở nhà thuốc theo phân loại thuốc ở EU. Bạn đọc có thể tham khảo thêm bài viết VẤN ĐỀ NÓNG BÁN THUỐC Ở SIÊU THỊ http://namudinsider.com/?p=12033 Chú giải của người dịch (CGND).

[3] Cơ quan Dịch vụ Y tế Quốc gia (National Health Service) tại Vương Quốc Anh CGND.

[4] Các VBHD quy định các điều kiện chi tiết cho phép cung ứng thuốc kê đơn cho người bệnh cụ thể không cần đơn thuốc và không thể xác định được danh tính trước khi điều trị theo phác đồ điều trị đã thỏa thuận tại mỗi địa phương theo một VBHD riêng. Ở Cơ quan Dịch vụ Y tế Quốc gia và ở một số khu vực có các VBHD các nhà thuốc cộng đồng được ủy quyền cung cấp một số dịch vụ trong đó có thuốc tránh thai khẩn cấp. Các dịch vụ này phải đáp ứng các tiêu chí an toàn và chất lượng. Để đáp ứng yêu cầu vừa nêu dược sỹ cộng đồng phải theo các khóa đào tạo, phải cập nhật kiến thức, phù hợp và phải sát hạch có đủ năng lực quản lý thuốc theo các VBHD và theo khuyến nghị của Bộ Y tế. Khi thực hành bắt buộc phải theo các quy trình thao tác chuẩn SOP (Standard operating procedure) và ghi chép và lưu trữ hồ sơ từ thao tác đến nhà cung cấp sản phẩm thuốc (xem thêm phần Giới thiệu Hướng dẫn sử dụng sách) CGND.

[5] Ở Việt Nam thuốc tránh thai chỉ có progestogen gọi là thuốc tránh thai cho người đang cho con bú CGND.

[6] Ở Vương Quốc Anh và một số nước châu Âu ngoài dùng thuốc tránh thai khẩn cấp, người phụ nữ có thể đến phòng khám chuyên khoa sản hoặc Trung tâm Kế hoạch hóa Gia đình đặt vòng tránh thai tạm thời cho đến khi an toàn rồi tháo ra nếu muốn CGND.

[7] St John’s wort Cây Ban Âu Hypericum perforatum L. Họ: Ban Hypericaceae cây nhập nội và đưa vào trồng tại các tỉnh miền núi phía Bắc từ năm 2004. Cây này được sử dụng như một loại thảo dược tại các nước châu Âu. Bộ phận sử dụng: Phần trên mặt đất thu hoạch khi cây bắt đầu ra hoa. Công dụng: Dùng điều trị bệnh trầm cảm. Ngoài ra được dùng làm thuốc trị bệnh gan, thuốc chống viêm, kháng khuẩn, chữa bỏng, chống virus, chống nghiện rượu CGND.

[8] Trong nhóm này còn có mifepriston (biệt dược mifestad của Standa Việt Nam) tác dụng tránh thai khẩn cáp chỉ với một liều đơn nhất 10 mg CGND.

[9] Trung tâm walk-in. Trung tâm y tế cung cấp miễn phí các dịch vụ và nhanh chóng tiếp cận tư vấn chăm sóc sức khỏe và điều trị. Người dân ở Vương Quốc Anh khi thụ hưởng dịch vụ tại các trung tâm walk-in không cần đặt lịch hẹn trước. Trung tâm tư vấn và điều trị các thương tích nhẹ, bệnh tật và hướng dẫn về làm thế nào để sử dụng các dịch vụ Cơ quan Dịch vụ Y tế Quốc gia CGND.